ana sayfa
türkü sözleri
türkü notaları
türkü hikayeleri
gönül verenler
bağlama-nota
ozanlarımız
halk müziği
konser-tv
kitaplık
yazılar
sözlük
arşiv
linklerimiz
görüşleriniz
site içinde ara

Güncellemelerden haberdar olmak için
e-mail listemize üye olunuz. 

İsim: 
E-mail: 
            
 


     BAĞLAMADA STANDARTLAŞMA ve YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR
1

Vatan ÖZGÜL



    Böylesi bir başlığı irdelemeye geçmeden önce standartlaşma-standardizasyonun tanımı yapmak gerekmektedir.

Standartlaşma: (Fr: Standardisation, Al: Standardizierung, İng: Standardization) Ürünlerde nitelik eşitliğini ve tip birliğini sağlamadır. Bu deyim ölçünleme, ölçünleştirme veya tekörnekleme deyimleriyle dilegetirilebilir. Ürünleri tiplere ayırma, aynı nitelikte ve tipte olanları bir araya toplama işlemidir. Standartlama, aynı zamanda çeşitlerin azaltılarak üretimin en çok alıcısı olan çeşide yönelmesini de sağlar2.

Standart: Fiziki niceliklerin ölçümünde başvurulabilecek bir birim oluşturmak üzere kabul edilmiş başvuru, referans örneğine standard denir3.

Müzikte standartların ve standardizasyonun en geniş manasıyla yer bulduğu saha sesbilimi (akustik) ve ses iletişimi sahalarıyla, bu sahalarda faaliyet gösteren endüstrilerdir. Musiki aletleri içinde bir takım standartlar gelişmiştir4. Evrensel batı müziği, çalgılar, çalgı akortları, çalgı metodları, çalgı toplulukları, müzik biçimleri, terimler ve müzik eğitimi üzerine bilimsel düzenlemelerini yapmış, kurallarını koymuş ve standardizasyonunu kusursuz bir biçimde tamamlamış, bütün ulusların ortaklaşa oluşturdukları, insanlığın övünç kaynağı büyük bir sanattır. Orkestranın baş çalgısı keman daha 17. Yüzyılın ortalarında, Amati ve Stradivarius ustaların ellerinde ideal biçimini ve ölçülerini almış bulunuyordu. Halk Müziğinin hiç bir çalgısı, tek tip, tek örnek üzerine standardize edilmemiştir. Bu sanatın çalgısı olan bağlamanın standardizasyonu için Cafer AÇIN, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi'ne "Standart Bağlama Ailesi ve Bağlama Düzenlerinin Bağlamaya Yapmış Olduğu Etkiler" adlı bilimsel incelemelere dayalı bir bildiri sunmuştu. Sonuç ne oldu, bilinmiyor5. Bahsi geçen yazı çeşitli defalar Kültür Bakanlığı'nca basılan "Türk Halk Musikisi'nde Çeşitli Görüşler" adlı kolleksiyonda yayımlanmıştır6. Çeşitli zamanlarda konuyla ilgili araştırmacılarımız bağlamada standardizasyon sorununu vurgulamışlardır. Başta yapısal olarak bir standardının olmaması ile tellerin, akordun ve perdelerin farklı şekillerde yapılmasından kaynaklanan müziksel kalite düşüklüğüne değinilmiştir7.

Ülkemizde kullanılan çalgılar kalite açısından istenilen düzeyde bulunmamaktadır. Bu sorun, müziğin icrasından sunumuna, ekonomik kayıplardan ülkemizin olumsuz tanıtımına kadar varan çeşitli sosyal ve de fiziksel sorunlara neden olmaktadır. Bunun başlıca sebepleri şunlardır:

1) Ülkemizdeki Türk Çalgıları yapımcıları (lüthiyeler) gerekli eğitimi almamaktadır. Şu anda 3 konservatuarımızda çalgı yapımı bölümü bulunmaktadır. Gözleme dayalı bir saptama yapmak gerekirse buradaki öğretimin, irticâlen bu zanaatı öğrenip uygulayanların ilerisinde bir öğretim olduğunu söylemek pek mümkün gözükmemektedir. Nitekim lüthiyelerimizin büyük bir çoğunluğu konservatuarlarımızın çalgı yapımı bölümünden mezun değildir. Kaldı ki konservatuarlarımızdaki öğretimin anlayışında, bilimin bize sunduğu bilgi ve teknolojik imkanları kullanarak daha sağlıklı ürünler sunma konusunda ciddi bir gayretin olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir8. Bunun en belirgin kanıtı titreşim, akustik, ağaç fiziği, sinyal işleme gibi bilim dalları/disiplinlerinin, hala çalgı yapımı bölümlerinde talep edilen/irdelenen dallar olmamasıdır.

2) Toplumumuz genel anlamda kaliteyi/kaliteliyi talep etmemektedir. İnsanlarımızın kaliteli sazı talep etmeyi isteyecek gerekli kültürel-bilimsel anlayışa sahip olmaması, arz-talep ilişkisi bağlamında ortaya çıkan bir sorundur.

3) Endüstriyel anlamda belli bir kalite vurgusu yapılmasına rağmen kültürel-sanatsal ürünlerin belli bir kaliteyi tutturabilmesi konusunda resmî makamların herhangi bir gayret içerisinde olmamasıdır. Söz gelimi: Türk Standartları Enstitüsü'nde müzik ile ilgili birkaç standart bulunmaktadır. Bunlardan hiçbiri çalgı yapımıyla ilgili değildir. Dolayısıyla çalgı yapımı konusunda resmî ya da gayri resmî referans noktası oluşturacak bir kurum-kuruluş bulunmamaktadır.

Varyantları ile birlikte Hindistan'dan İtalya'ya kadar olan bölgede çalınan (ya da geçmişte çalınmış olan) bir halk çalgısı olarak bağlama (tambura, saz)9, Türk Halk Müziği'nin temel çalgısı olmasından dolayı Türk Halk Bilimi araştırmacılarının en çok üzerinde durması gereken çalgıların başında gelmektedir. Farklı yörelerde farklı adlarla da olsa, temelde birbirine benzeyen, kısaca bağlama ailesi olarak tarif edebileceğimiz bu çalgılar, sahip oldukları farklı fiziksel yapıları sayesinde, yine başta Türkiye olmak üzere çalındığı ülkelerin müzik dünyasına çeşitli renkler katma imkanı sunmuştur.

Genellikle irticâlen öğrenilip üretilen Türk Halk ve Klasik Türk Müziği çalgılarının bilimsel metodlar çerçevesinde üretiminin yapılmasına olanak verecek gerekli bilgi birikimini oluşturacak bir araştırma merkezinin kurulması, bahsedilen sorunların çözümüne katkı sağlayabilir. Elde edilen bilgi birikiminden yararlanıp çağın sunduğu son teknoloji ve üretim metodlarını da kullanarak görece daha ucuza kaliteli çalgıların üretimi gerçekleştirilebilir ya da gerçekleştirilmesine olanak sağlanabilir. Bu noktadan hareketle elde edilecek avantajlar:

1) Kaliteli Çalgı Üretimi: Bu sayede müziğin icrasındaki kalite yükselecek, müziğin sanatsal boyutuna fiziksel anlamda katkı sağlanacak.
2) Görece Ucuz Çalgıların Üretimi:
a) Daha çok insanımızın müziğe merak salması, müzik aletlerinin temin edilmesinin kolaylaşması sağlanacak.
b) Genel anlamda daha yaşanabilir bir toplumun tesisi konusunda kültürel-etik bir yarar sağlanmış olacak10.
c) Bunların yanı sıra artan talep sonucu ekonomik olarak da katkı sağlamış olacak.
3) İsrafın Önlenmesi ve Doğaya Saygı: Bilim ve teknolojinin getirileri ile israfı minimum düzeye indirmek, gereksiz ağaç kesimini önlemek mümkün olabilecektir.
4) Kültür Turizmine Katkı: Türk Müziği Çalgılarının tanıtımı konusunda da yarar sağlanmış olacak. Başta kültür bakanlığının satış noktaları olmak üzere turistlerin Türk Çalgıları'nı temin ettikleri noktalarda daha kaliteli çalgılar satılmaya başlanacak.

Batı Müziği çalgıları -ama özellikle keman, gitar ve piyano- en az bir asırdır bilimsel metodlarla incelenmektedir. Keman fiziği konusunda yapılan çalışmalar ansiklopedi oluşturacak hacimde geniş bir bilgi birikimi oluşturmuştur. Öyleki artık iyi bir kemanın hangi özellikleri taşıması gerektiği ve buradan hareketle hangi ağaç kombinasyonlarının, nasıl kullanılacağı ve üretileceğine kadar ince detaylar bilinmektedir. Sadece "CATGUT Acoustical Society" adlı -keman ailesi yaylı çalgıları araştırmak için kurulmuş- derneğin çalışmalarını irdelememiz11, bizlerin -yani Türkiye olarak- bu konuda ne kadar geri bir konumda olduğumuzu -aslında daha bir başlangıç yapamamış olduğumuzu- görmek açısından yeterli olduğunu söyleyebiliriz. Bir-iki istisna haricinde Türkiye'de tez boyutunda konuyla ilgili çalışma yapılmamıştır12. Makale ve kitap boyutunda da bağlamanın geçmişi ya da yapısıyla ilgili kayda değer sayıda ve nitelikte -yine birkaç istisnâ dışında- yayın olduğunu iddia etmek olası değildir. Bağlama dahil Türk Halk Çalgıları konusunda en çok ilgi gören eseri Lawrence PICKEN adlı bir İngiliz araştırmacı ortaya koymuştur13.

Çalgı fiziği konusunda şu anda dünyadaki tek bilimsel dergiyi de yine "CATGUT Acoustical Society" adlı kurum yayımlamaktadır. Batıdaki, çalgı fiziği çalışmalarının ulaştığı seviye konusunda yaptığımız saptamaları, klasik gitar için de yapmamız mümkün. Keman gibi onun da kalite bazında tarifi yapılabilmektedir. Tüm bunlar yüzyıllara varan araştırma-geliştirme sürecinden sonra olmuştur. Elbetteki tesadüfi değildir14. Yine batıda birçok çalgı yapımıyla ilgili dernek, kurum ya da kuruluşun bulunuşu, batıdaki lüthiyelerin bilime verdiği önemi de teyid etmektedir15. Ülkemizde bu konuya ilginin olmadığının bir göstergesi de Türk Standartları Enstitüsü'nde bu konuyla ilgili hiçbir standart bulunmamasıdır. Müzik ile ilgili olarak bir elin parmak sayısını geçmeyecek miktarda standart bulunmaktadır. Bunların bazıları üzerinde de aslında konsensüs oluşmamıştır16. Bunun yanısıra ülkemizde herhangi bir lüthiye birliğini bulunmamaktadır. (Bu yazımız, bildiri olarak sunulduktan bir süre sonra Ankara'da MAYDER adında bir müzik aletleri yapımcıları derneği kurulmuştur.17) Müzik fiziği konusunda ülkemizde yetersiz sayıda olmakla beraber, en çok perde taksimatı konusunda çalışma yapılmıştır. Son yıllarda Ayhan ZEREN'in ve Ali Fuat AYDIN'ın çalışmaları kayda değer nitelik taşımaktadır18. Bunların dışında ODTÜ Makina Mühendisliği Bölümü'nde, ders projesi olarak bağlama ile ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır19. Uluslararası boyutta konuyla ilgili tek yayın, Cumhur ERKUT adlı bir elektrik-elektronik mühendisine aittir. Tanbur akustiği konusundaki çalışmalarına halen Helsinki Teknoloji Üniversitesi Akustik ve Ses Sinyali İşleme Laboratuarında devam etmektedir. İlgili makalesi Türkçe'ye çevrilerek Halkbilimi Dergisi'nde yayımlanmıştır20.

Gelişmiş ülkelerde yapılan bu çalışmaları irdelediğimizde ülkemiz çalgılarını araştırma konusunda gerekli bilgi birikiminin sağlanması için belli başlı konularda bazı ihtiyaçların söz konusu olduğunu anlıyoruz21. Çalgı fiziğinin (ses kalitesinin belirlenmesi ve dolayısıyla titreşim ve akustik temelli çalışmalar bazında) araştırılması için temel olarak aşağıda sıralanan bilim dallarında bilgiye gereksinim duyulmaktadır22:

1) Mekanik Titreşim
2) Akustik
3) Mukavemet
4) Ağaç (Ahşap-Tahta) Fiziği
5) Sinyal Analizi
6) Sonlu Eleman Analizi Metodları
Teknik Donanım Gereksinimi:

1) Modal Analiz ve Test Ekipmanları: Titreşim ve Akustik ile ilgili çalışmaları gerçekleştirebilmek için gerekli test aygıtları ve yazılımları
2) Bilgisayar Destekli Çizim, Sonlu Eleman Analizi ve Mesh (Ağ) Programları: Çalgıyı modellemek ve bilgisayar yardımıyla analizini gerçekleştirebilmek için bazı yazılımlara ihtiyaç vardır.
3) Şartlandırılmış Ortam: Titreşim ve Akustik ile ilgili çalışmaları evrensel boyutta sunulabilir ölçüde gerçekleştirmek için, konuyla ilgili standartlara uygun mekanlarda bu çalışmalar yapılmalıdır.
 

Yarı Yansımasız (Semi-Anechoic) Odaya Bir Örnek 23



   BAĞLAMA FİZİĞİ KONUSUNDA BAZI NOKTALAR
(BAZI VARSAYIMLAR, ÖNGÖRÜLER ve SAPTAMALAR)


Bağlama konusunda herhangi bir çalışmaya başlamadan önce kabaca da olsa bu çalgıdan sesin nasıl oluştuğunu bilmek de yarar vardır. Bu bilginin ışığı altında hangi çalışmalara ilk olarak yönelmemiz gerektiğini de ortaya koyabiliriz:

Ses Oluşumu Akış Şeması:







Akış şeması hakkında şunları da eklemek gerekir:

a) Sapın titreşimi ihmal edilmiştir.
b) Hava boşluğunun, ses deliğinden dolayı akustik bir dalga yayma olasılığı olmasına rağmen göğüs ve gövde arasında kalması, hariçten bir değişken olarak değil de yine göğüs ve gövde değişkenlerine bağlı bir değişken olarak düşünmek yerinde olur. Dolayısıyla ilk etapta ses deliği vasıtasıyla hava boşluğundan çıkan sesi (SES 3) de ihmal edebiliriz. En azından bir tasarım parametresi olarak (özellikle ses deliğinin lokasyonu ve yüzey alanının belirlenmesi meselesini) daha sonraya bırakabiliriz.
c) Köprü, tel titreşimini yani tahriği, göğüse iletmekle görevli parçadır. Görece ufak bir yapıda olduğundan akustik dalga oluşturma kapasitesi yoktur. Nitekim asıl amacı titreşimi iletmektir. Titreşim iletimi ile ilgili olduğu için sesin sönümlenmesi olgusunda irdelenebilir. Ancak ses rengini (tınısı) yani akustik dalganın doğuşkan içeriğini (harmonic content, spectrum) değiştirmesi ihmal edilebilir.
d) Ters yöndeki oklar (milisaniye mertebesinde bir gecikmeyle olduğunu düşündüğümüz) geri beslemeyi tarif etmektedir.

Bu varsayımlar çerçevesinde bağlamanın ses rengini (tınısı) belirleyen en önemli faktörlerin -kabaca- göğüs ve gövde olduğu sonucuna varabiliriz. Öyleyse ilk etapta yapılması gereken, bağlamanın bu bölümleri üzerinde çalışmaktır diye düşünüyoruz.



1-Bu yazı, 13 Ekim 2001'de ODTÜ Mimarlık Amfisi'nde düzenlenen "Anadolu Müziği Paneli"nde sunulmuş ve sonrasında ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu'nu yayın organı olan "Halkbilimi Dergisi"nin 17. sayısında yayımlanmış olan bildirinin geliştirilmiş halidir.
2-Orhan HANÇERLİOĞLU, "Standardizasyon" maddesi, Felsefe Ansiklopedisi, 6. Cilt, s. 165
3-Yalçın TURA, Müzikte Standardizaston, 1. Müzik Kongresi Bildirileri, s. 83
4-a.g.e. s. 84
5-Hasan TOGARANLI, , Müzikte Standardizaston, 1. Müzik Kongresi Bildirileri, s. 89; Bu konuda ayrıca bkz. Pınar MUNZUR, Standartlığın Gereği ve Önemi, 4. İstanbul Türk Müziği Günleri-Türk Müziği'nde Eğitim Sempozyumu (15-16 Mayıs 1997), s. 65 -69
6-bkz. Salih TURHAN, Türk Halk Musikisi'nde Çeşitli Görüşler, s. 397-408
7-bkz. Sabri YENER, Türk Müziği'nin Eğitimde Kullanım Sorunları ve Çözüm Önerileri, 4. İstanbul Türk Müziği Günleri-Türk Müziği'nde Eğitim Sempozyumu (15-16 Mayıs 1997) s.148; bkz. Coşkun GÜLA'nın ODTÜ-THBT ile yaptığı söyleşi kaydı, Kayıt Yılı: 1990, ODTÜ-THBT Belgeliği.
8-Son 200 yıl içinde Türk Müziği Çalgıları yapımıyla uğraşmış/uğraşmakta olan lüthiyeler hakkında bilgi için bkz. Ethem Ruhi ÜNGÖR, Geçmişten Günümüze Türk Lüthiyeleri, Musiki Mecmuası, Sayı: 469, s. 9-22.
9-bkz. Frank HARRISON, John RIMMER, Antique Musical Instruments and Their Players; Lawrence PICKEN, Folk Musical Instruments of Turkey; Mahmut Ragıp GAZİMİHAL, Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız; Bahaeddin ÖGEL, Türk Kültür Tarihine Giriş, Türk Halk Musikisi Aletleri, Cilt 9; Erol PARLAK, Türkiye'de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri; Vagıf ABDULGASIMOV, Azerbaycan Tarı; Fivos ANOYANAKİS, Greek Popular Musical Instruments; ; Murat BARDAKÇI, Maragalı Abdülkadir; Irene MARKOFF, Türk Saz Ailesi ve Onun Bulgaristan ve Yugostlavya'daki Balkan Karşılıkları: Karşılaştırmalı Bir Bakış, Halkbilimi Dergisi, 14. Sayı. s. 33-37.
10-Çalgı eğitimi, insanın aklen gelişmesi/geliştirilmesi amacıyla en az 2500 yıldır kullanılan bir yöntemdir. Pisagor'un, Güney İtalya'da kurduğu okulda öğrencilerine "heptakord" denilen yedi telli bir çalgının eğitimi verilmekteydi. Böylece birliktenliğin, kardeşliğin, toplumsal uyumun tesis edilmesi gibi bir amaç taşınıyordu. (bkz. Orhan HANÇERLİOĞLU, "Pythagoras" maddesi, Felsefe Ansiklopedisi-Düşünürler Bölümü, 2. Cilt, s. 171)
11-bkz. Carleen M. HUTCHINS, A History of Violin Research, JASA, 73 (5), May 1983, s. 1421-1440; bkz. www.marymt.edu/~cas/links.html, Aralık 2001.
12-bkz. http://www.yok.gov.tr/teztara.html, Aralık 2001; bkz. Ahmet TACOĞLU, Tanburda Kullanılan Ses Tablalarında Rezonans Özelliklerinin İncelenmesi, Yayınlamamış yüksek lisans tezi.
13-bkz. Vatan ÖZGÜL, Halkbilimcinin Rafı, Halkbilimi Dergisi, 11. Sayı, s. 98; Mehmet Salih ERGAN, Türkiye'de Müzik Bibliyografyası-Kitaplar, Notalar (1929-1993); Zümrüt NAHYA, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları Bibliyografyası (1966-1991); Abdülkerim KASIMOĞLU, Cemal KURNAZ, Türk Kültürü Bibliyografyası (Kasım 1962-Nisan 1988); Gündağ KAYAOĞLU, Türk Halkbilimi İle İlgili Kitaplar İçin Bir Bibliyografya Denemesi (1985-1990); Mehmet TOPRAK, Kültür Dergisi Makaleler Bibliyografyası; Ali YAMAN, Alevilik-Bektaşilik Bibliyografyası; Lawrence PICKEN, Folk Musical Instruments of Turkey; Mahmut Ragıp GAZİMİHAL, Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız; Bahaeddin ÖGEL, Türk Kültür Tarihine Giriş, Türk Halk Musikisi Aletleri, Cilt 9; Erol PARLAK, Türkiye'de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri; Murat BARDAKÇI, Maragalı Abdülkadir; Ersan KOÇ, Bağlamanın Yapısal Serüveni, Halkbilimi Dergisi, 13. Sayı, s. 30-41; Özay ÖNAL, Bağlamada Göğüs Tahtası ve Geleneksel Takma Tekniği, Halkbilimi Dergisi, 14. Sayı, s. 38-44.
14-bkz. www.marymt.edu/~cas/ ve ilgili linkler, Aralık 2001. Ayrıca bkz. www.acoustics.hut.fi/, Aralık 2001
15-bkz. www.marymt.edu/~cas/links.html, Aralık 2001.
16-bkz. Yalçın TURA, Müzikte Standardizaston, 1. Müzik Kongresi Bildirileri; bkz. TSE belgeleri: TS 2493, TS 6901, TS 6903.
17-Konuyla ilgili bilgiyi İsmail GÖKER'den aldık. Kendisi MAYDER'in kurucusudur. Dernek Ankara'da 7 Şubat 2002'de kurulmuş. (MAYDER: Müzik Aletleri Yapımcıları Derneği.)
18-bkz. Ayhan ZEREN, Müzik Fiziği; Ayhan ZEREN, Müzikte Ses Sitemleri; Ali Fuat AYDIN, Türk Halk Müziğindeki Aralık Karmaşasına Çözüm Önerileri, Halkbilimi Dergisi, 5. Sayı, s. 9-16.
19-Mehmet DAL'ın bu konudaki çalışması Halkbilimi Dergisi'nin 15. Sayısı'nda yayımlanmıştır. Ayrıca Vatan ÖZGÜL'ün konuyla ilgili bir çalışması vardır.
20-bkz. Cumhur ERKUT, Bir Uzun Saplı Telli Saz Olan Tanburun Akustik Analizi, Halkbilimi Dergisi, 14. Sayı, s. 12-20; bkz. www.acoustics.hut.fi/~cerkut/tanbur/ , Aralık 2001.
21-bkz. www.marymt.edu/~cas/, www.acoustics.hut.fi/, www.phys.unsw.edu.au/music/, asa.aip.org/, Aralık 2001; Neville FLETHER-Thomas ROSSING, The Physics of Musical Instruments; Harry OLSON, Music, Physics and Engneering; Lothar CREMER,The Physics of Violin; CATGUT Journal'daki tüm makaleler; JASA ve Journal of Sound and Vibration gibi titreşim ve akustik ile ilgili bilimsel süreli yayınlardaki çalgı fiziği ile ilgili makaler….
22-İlk etapta sadece bağlama gibi kordafonları araştıracağımız varsayılmıştır.
23-Technical University of Denmark'daki tam yansımasız oda


KAYNAKÇA

KİTAPLAR:
ABDULGASIMOV, Vagıf, Azerbaycan Tarı, Anadolu Türkçesi'ne Aktaran: Salih TURHAN, (Kendi Yayını), Ankara, 1996.
ANOYANAKİS, Fivos, Greek Popular Musical Instruments, 2nd Edition, Melisa Publishing House, Atina-Greece, 1991.
BARDAKÇI, Murat, Maragalı Abdülkadir, Pan Yayıncılık, İstanbul, Aralık 1986.
CREMER,The Lothar, The Physics of Violin, The MIT Press, 1984.
FLETHER, Neville - ROSSING, Thomas, The Physics of Musical Instruments, Springer-Verlag, January 1991.
GAZİMİHAL,Mahmut Ragıp, Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazlarımız, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayını, Ankara, 1975.
OLSON, Harry, Music, Physics and Engineering, Dover Publications, Second Edition, New York, 1967.
ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş-Türk Halk Musikisi Aletleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987
PARLAK, Erol, Türkiye'de El İle (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara, 2000.
PICKEN, Lawrence, Folk Musical Instruments of Turkey, Oxford University Press, London, 1975.
ZEREN, Ayhan, Müzik Fiziği, Pan Yayıncılık, İstanbul, Ekim 1995.
ZEREN, Ayhan, Müzikte Ses Sitemleri, Pan Yayıncılık, İstanbul, Ekim 1998.

MAKALELER:
AYDIN, Ali Fuat, Türk Halk Müziğindeki Aralık Karmaşasına Çözüm Önerileri, Halkbilimi Dergisi, 5. Sayı, ODTÜ-THBT Yayını, Ankara, Kış/İlkbahar 1998.
ERKUT, Cumhur, Bir Uzun Saplı Telli Saz Olan Tanburun Akustik Analizi, Halkbilimi Dergisi, Çev: Erol TUNALI, 14. Sayı, ODTÜ-THBT Yayını, Ankara, İlkbahar 2001.
HUTCHINS, Carleen M., A History of Violin Research, JASA, 73 (5), May 1983.
KOÇ, Ersan, Bağlamanın Yapısal Serüveni, Halkbilimi Dergisi, ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını, 13. Sayı, Ankara, Güz 2000.
ÖNAL, Özay, Bağlamada Göğüs Tahtası ve Geleneksel Takma Tekniği, Halkbilimi Dergisi, , ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını, 14. Sayı, Ankara, İlkbahar 2001.
ÖZGÜL, Vatan, Halkbilimcinin Rafı, Halkbilimi Dergisi, ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını, 11. Sayı, Ankara, Güz 1999.
ÜNGÖR,Ethem Ruhi, Geçmişten Günümüze Türk Lüthiyeleri, Musiki Mecmuası, Sayı: 469, İstanbul, Yaz 2000.

BİLDİRİLER:
MARKOFF, Irene, Türk Saz Ailesi ve Onun Bulgaristan ve Yugostlavya'daki Balkan Karşılıkları: Karşılaştırmalı Bir Bakış, Halkbilimi Dergisi, 14. Sayı, ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını, Ankara, İlkbahar 2001.
Müzik Kongresi Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara, Haziran 1988
Türk Halk Musikisi'nde Çeşitli Görüşler, Hazırlayan: Salih TURAN, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1992
4. İstanbul Türk Müziği Günleri-Türk Müziği'nde Eğitim Sempozyumu (15-16 Mayıs 1997), Hazırlayan: Göktan AY, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1998.

TEZLER:
TACOĞLU, Ahmet, Tanburda Kullanılan Ses Tablalarında Rezonans Özelliklerinin İncelenmesi, Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi-Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1997.

ANSİKLOPEDİ, ANTOLOJİ ve BİBLİYOGRAFYALAR:
HANÇERLİOĞLU, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
KASIMOĞLU, Abdülkerim, KURNAZ, Cemal, Türk Kültürü Bibliyografyası (Kasım 1962-Nisan 1988), Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara, 1988.
ERGAN,Mehmet Salih, Türkiye'de Müzik Bibliyografyası-Kitaplar, Notalar (1929-1993), (Kendi Yayını), Konya, 1994.
KAYAOĞLU, Gündağ, Türk Halkbilimi İle İlgili Kitaplar İçin Bir Bibliyografya Denemesi (1985-1990), Anadolu Sanat Yayınları, İstanbul, 1991.
NAHYA, Zümrüt, Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları Bibliyografyası (1966-1991), Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara, 1992.
TOPRAK, Mehmet, Kültür Dergisi Makaleler Bibliyografyası, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara,1997.
YAMAN, Ali, Alevilik-Bektaşilik Bibliyografyası, Alevi-Bektaşi Kültür Enstitüsü Yayını, Mannheim, 1998.

WEB SİTELERİ:
www.acoustics.hut.fi/ Helsinki Teknoloji Üniversitesi, Akustik Laboratuarı.
www.marymt.edu/~cas/ CATGUT Acoustical Society.
www.phys.unsw.edu.au/music New South Wales Universitesi, Fizik Bölümü.
www.yok.gov.tr/teztara.html YÖK, Tez Arama.




"Halkbilimi" dergisi 17. Sayısı (Sonbahar 2002)
ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu Yayını


 

 

 

 



anasayfa l notalar l sözler l bağlama l hikayeler l gönül verenler
halk müziği l ozanlar l yazılar l kitaplık l konser-tv l linklerimiz l görüşleriniz

Herhangi bir konuda yazışmak için: turkuler@turkuler.com