1952 Mayısında Sıvas’ın Acıyurt köyünde doğdu. İskender ve Kadriye’nin oğludur. Altı çocuklu ailenin üçüncü çocuğudur. Kaya, Sivas’ta Dört Eylül İlkokulu, Atatürk Ortaokulu ve Sivas Lisesini bitirdikten sonra, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne girdi (1970). 1974’te bu bölümden mezun oldu. Sivas Lisesi, Diyarbakır Dicle Öğretmen Lisesi, Aksaray Ortaköy Lisesi, Bakırköy İmam-Hatip Lisesinde edebiyat öğretmenliği yaptı. Askerlik hizmetini yedek subay olarak Kırklareli’nin Vize ilçesinde yerine getirdi. 1983’te Cumhuriyet Üniversitesinin açmış olduğu Halk Edebiyatı Uzmanlığı kadrosu imtihanına girip başarılı oldu ve bu göreve getirildi. 1988’de C.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü 'Mahmut ile Nigâr Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir İnceleme' konulu tezini vererek Yüksek Lisansını, 1991’de G.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsünde 'Sivas’ta Âşıklık Geleneği ve Âşık Ruhsatî' konulu teziyle de doktorasını yaptı. Yazdığı şiirlerin bir kısmında Mahcubî mahlasını kullandı. 2002-2003 öğretim yılında Bişkek’te Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Türkoloji Bölümünde öğretim üyesi olarak çalıştı. İLESAM, Türkiye Yazarlar Birliği ve Folklor Araştırmaları Kurumu üyesi olan Kaya, halen Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmakta olup evli ve Sibel, Zeynep Aslıhan ve Tâhâ Tuna adında üç çocuk babasıdır. 

Kaya, millî ve milletlerarası toplantılarında doksan kadar bildiri sundu.

Muhtelif yıllarda şu ödülleri aldı:
     1991 yılında Folklor Araştırmaları Kurumu tarafından, 'İhsan HınçerTürk Folkloruna Hizmet Ödülü-91'
     2001 yılında Motif Halk Oyunları Eğitim Derneği Gençlik Kulübü tarafından “Halkbilimi Araştırma ve Hizmet Ödülü”,
     2006’da Kayseri Sağlık Eğitim Enstitüsünce verilen “2006 Türklük Bilimine Hizmet Ödülü”,
     2008’de de Şarkışla Âşık Veysel Halk Kültürü Araştırma, Uygulama ve Dokümantasyon Merkezi tarafından “Âşık Veysel Halk Kültürüne Katkı Ödülü”nü aldı.

Kaya, yayın hayatına 1972 yılında Türk Folklor Araştırmaları (İstanbul) dergisinde başladı. Pek çok dergide folklor ve halk edebiyatı alanında derlediği ve araştırdığı 210 yazısı yayımladı. 1984’ten itibaren alanı ile ilgili olarak 90 kadar millî ve milletlerarası kongre ve bilgi şölenine katıldı. 183 lisans, 19 tane de Yüksek Lisans tezi yönetti. Âşık Edebiyatı ile ilgili beş kitaba Takdim yazısı yazdı. Âşık tarzında şiirler yazdı ve bu şiirlerin çoğunda Mahcubî mahlasını kullandı. Ayrıca Atatürk Kültür Merkezinin hazırladığı Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisine, Türk Dünyası Edebiyatı Tarihine ve Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğüne yüzden fazla ansiklopedi maddesi yazdı.

DUY BENİ CANIM

Olanca aşkımla kendimi sana
Vermek istiyorum duy beni canım
Sevgi bahçendeki gonca gülünü
Dermek istiyorum duy beni canım

Ne zormuş ayrılık ne zormuş acı
Bilirsin ki sensin başımın tacı
Varlığınla vereceğin ilacı
Sormak istiyorum duy beni canım

Yıllar önce vadettiğim söz ile
Hasretinle sana bakan göz ile
Sana bağlı seni saran öz ile
Sarmak istiyorum duy beni canım

Nasıl anlatayım bilmem ki nasıl
Derdimi sorarsan hep fasıl fasıl
Yalnızken Kıbrıs’ta seni velhasıl
Görmek istiyorum duy beni canım


N’OLURDU?

Neden birden bire karşıma çıktın
Çıkmasaydın çıkmasaydın n’olurdu
Bir sözünle sanki dünyamı yıktın
Yıkmasaydın yıkmasaydın n’olurdu

Sordum hep kendime; “Ne oldu bana?”
Sözlerimi sakın atma yabana
İki günde soldum gör yana yana
Yakmasaydın yakmasaydın n’olurdu

Gönül kuşun havalarda uçurdun
Bana sevgi şarabını içirdin
Dudak büküp sonra göğüs geçirdin
Bükmeseydin bükmeseydin n’olurdu

Aşkın yaşı olmaz derler bil bunu
Seven ayrı kalmaz derler bil bunu
Yarsız kadeh dolmaz derler bil bunu
Akmasaydın akmasaydın n’olurdu

Birlikte dinlerken dalga sesini
Gönlüme bıraktın dertle yasını
Keşke ta başından aşkın süsünü
Takmasaydın takmasaydın n’olurdu