1- Şekil bakımından;

a) Türkü
b) Mani.

a) Türkü (kıta, nakarat, vezin, kafiye)
b) Mani (cinaslı mani, cinassız düz maniler)


Eğin Türkülerinde Kıta Şekilleri

Eğin türkülerinde çoğunlukta olan şekil dört mısradan mürekkep kıtalardır. Milli nazım şekillerimizin özünü teşkil eden bu dörtlükleri en eski bir şekil olarak kabul etmek lazımdır.

Munzurun dağına bostan ekilmez
Güneşi doğup da buzu çözülmez
Ela gözlerini sevdiğim ağam
Hem ayrılık hem esgerlik çekilmez

Kafiye şekli a-a-b-a.
Başka bir dörtlük:

Dil uzanmaz gerdanına öpeyim
El uzanmaz perçeminden tutayım
Gezdiği yerlere güller dikeyim
Bir canım var sana kurban sevdiğim

Kafiye şekli; b-b-b-c vezin 11 hece (6+5 veya 4+4+3)
Bu kıtaların kafiye bakımından gösterdiği farkları işaret
ediyoruz:

Bahçede kırılmış şeftali dalı
Yaşmağına varmış şeftali dalı
Ağzı şekerlenmiş akıyor balı
Seni seven yiğit neylesin malı

Vezin 6+5=11 ve dört mısrada birbirileri kafiyeli
Beşli bir türkü:

İstanbul yolları cızıdır cızı
İçerime doğdu bir büyük sızı
Ağamı eylemiş bir gavur kızı
Yolla gavur kızı ağamı bana
Vallahi intizar ederim sana

Yine 6+5 li olan bu türkü kafiye şekli bakımından
a-a-a-b-b göstermek sureti ile ikili bir bağlama nakarat beyti
alıyor


Manilerde

a) Cinaslı olanlarında :

Gül düğümü
Karşıda gül düğümü
Yarım buradan gideli
Kim görmüş güldüğümü

Birinci mısraının eksikliğine rağmen kafiyeleri tam vezin 7’lidir. Eğin türkülerindeki cinaslı manileri vezin ve kafiye yapısı bakımından fark göstermiyorlar.

b) Cinassız düz manilerde

Kaşların yaydır bana
Gözlerin aydır bana
Ben ölsem canım kurban
Sen ölsen vaydır bana

bu cins manilerin hepsi vezin ve kafiye bakımından verdiğimiz örneğe
uymaktadırlar.


Melodi

Türkü melodilerinin tam. Müzikal değerlerini bilerek gruplandırmak bilgim haricindedir. Müzikten anlamayan bir derleyici yalnız metinle tespit etmekle tam bir derleme yapmış olamaz. Bununla beraber eğin türkülerindeki uzun ağır havaları diğer melodilerden ayırmak işi kulak yordamı ile o kadar basit ve bariz belirtiler verebiliyor. Keza iş ve oyun türkülerindeki melodilerle figürle arasında büyük bağlar vardı. Bestesine taş çevirirken dinlediğim taş türküsünde (metin no. 93) ağır ıttıratlı taşın hareketler ile ilgili melodiyi sezmek kolaydır.

Eğin Türkülerinin Konularına Göre Tasnifi

Derlediğimiz türkülerin tasnifi şu kadroya uyarak yaptık1:

A. Lirik türküler;
a) Aşk türküleri
b) Gurbet türküleri
c) Ağıtlar
d) Ninniler
B. Satirik türküler; a) Mizahi türküler, b) Hicvi türküler,
C. İş ve meslek türküleri
D. Merasim türküleri
E. Vaka anlatan türküleri a) Tarihi türküler, B) Eşkıya türküleri,
c) Aşk ve aile facialarını anlatan türküler.
F. Maniler
G. Oyun türküleri.

1- Satirik türküler bölümünde ait materyal bulunamadı. Metinler bölümündeki türküler ilk mısralarına göre tasnif edildi. Metin dışı türkü varyantlarına karşılaştırmalar bölümünde dokunuldu. Merasim türkülerinden yalnız düğün türküleri derlenebildi. Oyun türküleri erkek oyunları, kız oyunları çocuk oyunları diye üçe ayrıldı, temsilli oyunların türküleri ve tekerlemeler şeklinde bölündü.

2- Manilerin hangi iş ve eğlencede söylendiği tespit edilmedi. Mısralarının
ilk harflerine göre sıralandı.

3- Türkülerin adları derlendikleri yer tarihlerin tasnifte konuldukları
yerler, türkü verenlerin hüviyeti, türküyü nereden ve ne zaman öğrendikleri bir tablo ile gösterildi

4- İki bölüme girecek çift karakter gösteren türküler hakim vasıflarına
göre tasnif tablosuna yerleştirildi ve böyleleri işaretlendi.


1) Bu tasnif sistemi Pertev Nail Boratav'ın ders notlarından alınmıştır.
 

Eğin türküleri
Enver Gökçe
Yaba Yayınları 1982