|
Yaşadığımız dünyada bütün kültürel ve sosyal alanlarda olduğu gibi müzik alanında da, merkezden kenarlara, bütünden parçalara doğru, bir kırılma, bir dağılma gözlemlemek olanaklı. Müzik'deki bu kırılma batının dayattığı tek tip, tek boyutlu popüler rock ve pop'dan, otantik, egzotik, Güneyin ve Akdenizin arkaik sorunlarına doğru gerçekleşiyor. Eski ile yeni aynı yerde buluşuyor. Modreru ile arkaik olan arasındaki fark ortadan kalkıyor. Aynı kavşakta çakışıyorlar. Peter Gabriel, REM ve Ravi Shaukar, bu merkezden uçlara doğru kırılmanın yetkin örnekleri. Otantik ve egzotik müzik, modern rock ile aynı soundlarda birleşiyorlar. Çelişki değil uyum var. Müzikte yeni arayışlara çıkan besteciler ve yorumcular Doğu'ya yöneldikçe Batıyı buluyorlar ya da süre gittikçe kuzeye varıyorlar .
Türkiye'de de yeni müzik arayışlarına tanık oluyoruz. Zülfü Livaneli'nin İsveç'teki ''Revelution Chanso Turcs'' ve ''Eşkiya Dünya'ya Hükümdar Olmaz'' adlı albümleri, Ruhi Su'nun halk türkülerini bozmadan yeniden üretmesi, Sezen Aksu'nun ''Deli Kızın Türküsü'' ve ''Işık Doğudan Yükselir'' adlı albümleri, Arif Sağ'ın "İnsan Olmaya Geldim'' albümü, müzikte yeni arayışların somut örnekleri. Zülfü Livaneli'nin İsveç'te çıkardığı ''Revelution Chanson Turc's ve Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz'' adla albümlerindeki bağlamaya getirdiği yeni yorum tarzı ve bu albümlerdeki ulaştığı yalın ve lirik türkü söyleme tarzı, Z. Livaneli'nin yaslandığı Anadolu Aşık müziği ile yakından ilgilidir. Daha sonraki albümlerdeki en iyi bestelerde yine bu kaynaktan beslenenler olmuştur. Z. Livaneli'nin o zaman kimsenin itibar etmediği otantik bir enstrüman olan bağlamaya yönelmesi, bu önemli iki albümde halk türkülerini yorumlaması ve kendi yaptığı bestelerinde "türkü formunda" olması dikkat çekicidir. Elbette büyük sanatçılar toplumun derinlerinden gelen sarsıntıları daha önce görüyorlar. Z. Livaneli'nin bir başka coğrafyada İsveç'te yaşarken yaptığı albümlerindeki türkülerin Türkiye'de yükselen sol hareket ile çakışması, müzik ile toplumsal hareketin buluşması bir rastlantı değildir. Z. Livaneli '70'li yıllardaki bu politize olmuş hareketin sesi olmuştur. Birbirine uzak coğrafyalarda da olsalar, Türkiye toprağında buluşmuşlardır. Z. Livaneli'yi bugün en çok solcular eleştirse de, Z. Livaneli'yi solun yarattığı önemli değerlerden saymak sanırım en doğru olandır. Z. Livaneli'nin ulaştığı yalın ve lirik yorumculuğu, Türkiye'deki ''yeni türkü''nün prototipidir.
Türkiye'nin en popüler seslerinden olan Sezen Aksu'nun son ile albümü, Deli Kızın Türküsü ve Işık Doğudan Yükselir ile kendi toprağının sesini aramaya başlaması da çok önemlidir. Bu iki albümde Sezen Aksu yaşadığı toprağa ve doğu coğrafyasına yönelir. Otantik enstrümanlar kullanır, türkü söyler. Yüzünü Anadolu'ya döner. Bu topraktaki kültürel harmanlanmayı kucaklar. Sezen Aksu'nun kendi dinleyicisini ve pazarı karşısına alarak böyle riskli çalışmalara girmesi cesaret işidir. Ama o müziğin ''Deli Kızıdır''.
Arif Sağ'ın ''İnsan Olamaya Geldim'' albümü de çok sağlam bir çıkıştır kendi alanında. Arif Sağ bu albümde türküleri olanca yalınlığı ile çalar söyler. Bir şaman kadar eski ama aynı zamanda yenidir de. Hitit kadar eski, Türkiye kadar, yenidir. Arif Sağ'ın 'insan olmaya Geldim' albümü de tıpkı Z. Livaneli gibi toplumun dipten gelen dalgalarını görür. Arif Sağ'ın müziği hızla gelişen Alevi hareketi ile çakışır, Alevi hareketi ile müzik iki nehir gibi kucaklaşır birbirine karışır. Bu aynı zamanda bağlamada bir rönesansı başlangıcıdır. Arif Sağ'ın bağlamada büyük bir virtüöz olduğu kuşkusuzdur. Bağlamaya yeni olanaklar getirir. Onu zenginleştirir. Özellikle ''Şelpe'' denilen tezenesiz bağlama tekniğindeki geliştirdiği'' DOĞAÇLAMA tavrı ile caza yaklaşır. Arif Sağ'ın bu şelpe doğaçlamalarını dinleyenler Çok saf bir caz ile karşı karşıya olduklarını düşünürler. Halbuki bu insanlar daha önce hiç saz dinlememişlerdir. Arif Sağ'ın geldiği nokta artık ''bağlama konçertosudur''. Arif Sağ aslında geleneksel bir Halk ozanı değildir. Zaten Halk Ozanlığı geleneğinin Mahzuni ile sona erdiğini söylemek sanırım yanlış olmaz. Arif Sağ'da yeni olan eskiye getirdiği yenilik ve zenginliktir. Müziği tamamen Anadolu Aşık müziğine yaslanıyor. Fakat kendisi bir Halk ozanı değildir. Arif Sağ'ı dinleyenler bağlamanın, tılsımına kapılıyor. Bağlamanın böyle zengin bir enstrüman olduğuna inanıyor. Arif Sağ'ın bağlama çalarken, adeta bir şaman gibi kendinden geçmesi, neredeyse bir trans halinde çalması ve içtenliği onu virtüözlüğe ulaştırıyor.
Bütün bunları Arif Sağ ve Musa Eroğlu'nun Fransa'da yayınlanan yeni enstrümantal compact discini dinlerken düşündüm. Ellerin dert görmesin Arif Usta diyorum. Bağlama denilen bu tahta parçasından bu tınılar nasıl çıkar diye kuşkuya düşüyorum. Hayır, biliyorum bu tınılar Arif Hoca'nın ozan yüreğinden akıyor bağlamaya. Ve Arif Sağ'ın bağlaması, ''Bağlama Konçertosu''nu notalara dökecek Bela Bartok'una bekliyor.
Musa Eroğlu'nun yeni albümü Halil İbrahim Kerbela Destanı halk
müziğinde bir kilometre taşı, bir baş yapıt niteliğinde. Musa Eroğlu'nun ulaştığı yorum iki kelime ile özetlene bilinirse; yalın ve lirik. M. Eroğlu Halk müziğinin çağdaş damarını yakalamış bu yapıtında. Özellikle Kerbela Destanında Türkiye halkının devrimci geleneğine yaşlanır. Söz ve, müziğin çok sesliliğe ve yeniliğe açılmasıdır bu çalışma. Yalın duru bir ses bağırmadan yürekten akıp gelmektedir. Samimi ve kendine güvenli bir yorum. Bağlamanın bu büyük ustasına bize böyle güzel bir albüm bağışladığı için teşekkür ediyorum.
|
