|
Eski Türklerin uygar ve demokratik yaşam için gerekli gördüğü kadın erkek eşitliği ilkesi, yüzyıllar sonra bile genelleşip kesin süreklilik kazanamamıştır. Yaklaşık XII. yüzyılın sonlarına kadar devamlılık gösteren bu anlayış, yönetimlerin eğitime önem vermemesi yüzünden ve başka kültürlerin etkisiyle değişkenlikler göstermiştir.
Türküler, kadının kendi dünyasını ve kadınla ilgili söylemleri barındıran kaynaklar olarak Türk toplumunu da gözler önüne sermektedir. Çünkü halkın hayatının her anı, türkülere yine kendisi tarafından kaydedilmiştir. Bu nedenle de kadının günlük yaşamdaki yetkisi, kapalı bırakıldığı, dışına çıkamadığı ev içinde yaşadığı olaylar ve hissettiği duygular türkülerde bulunabilmektedir.
Türkülere bakıldığında, kadının özlem ve istekleri ya da gerçekte olmasını düşlediği yerin ısrarla işaret edildiği anlaşılabilmektedir. Türkülerde konuların büyük çoğunluğunun kadın üzerine kurulu olması bile, kadının toplumdaki yüzdesinin ve değerinin göstergesidir.
Sözgelimi; konu edildiği ağıtlarda, en hüzünlü ve üzüntülü durumlarda yardımı dilenilen ana konumdadır. Gurbet ve ayrılık türkülerinde kadın gurbette yaşanan zorlukların belirtilmesinden ziyade kendisinden bahsedilen, sılada kalan, özlem duyulan, ana, sevgili ve eş kimliği ile gurbet temasının önüne çıkabilmiştir.
Aşk ve sevda türkülerinde nesnel ve görsel güzelliği vurgulanan hatta çoğu kez anlatımı müstehcenlik derecesinde abartılan cinsel kimliği ile ortaya çıkmaktadır.
Kadın türkü yakıcı kimliği ile söylediği türkülerde daha çok kendi iç dünyası ve görüşlerini vurgulamıştır. Toplumun ağlayıcılığını üstlenerek söylediği ağıtlarda, söz söyleme ustalığı ve durumu tahlil etme özelliği ile çok belirgin bir biçimde karşımıza çıkmaktadır. Söylediği ninnilerde hayattan beklentilerini anlatan ve çocuğunu geleceği için daha beşikte yönlendirmeye başlayan bilge ve yaratıcı bir kişilik sergilemektedir. Aşk ve sevda türkülerinde daha çok sosyal sorunların irdeleyicileridirler. Bunun yanısıra, özel duygularını yalın, gerçekçi bir sıcaklıkla anlatmıştır.
Kadının türkü yakıcı kimliğinde ortaya çıkan en belirgin özellik türküleri yakarken farkına varmadan oluşturduğu anlatım ve dildir. Kadın gözlemlediği nesnel çevreyi, sosyal olayları, duygularını ustaca harmanlamış, son derece anlaşılır bir dil, duru bir Türkçe, gerçekçi ve olduğu gibi anlatmıştır. Kanımızca türkülerin etkinliğini günümüze kadar sürdürmesi bu anlatıma ve dildeki sadelik, berraklık çarpıcılığa bağlıdır.
Hatta denilebilir ki kadın yöresel diyalektiğini kullanarak gerçekleştirdiği anlatıma temiz Türkçe'nin aktarımında, yayılımında en büyük açkı görevini üstlenmiş durumundadır.
Bize göre, Özbek'in yaptığı konularına göre sınıflandırma esas alınarak incelenen türkülerde; kadının bu konu başlıkları dışında, (örneğin; cinsellik içeren türküler, törelerle ilgili türküler gibi) farklı konu başlıkları oluşturabilecek nitelikte söylediği ve söylendiği türküler karşımıza çıkmaktadır.
Ancak her ne kadar farklı konu başlıklarının üretilebileceği görülse de, Özbek gibi; konuların birbirinden kesin çizgilerle ayrılamayacağını vurgulamanın
yararlı olacağı görüşü, bize göre de doğru bir saptamadır.
Anlaşılmaktadır ki türkü üretiminin gerçekleşmesi, ortaya çıkması aşamasında kadın; türkü yakıcı ve türkülere konu edilen olmak üzere iki kimlikle karşımıza çıkmakta ve türkü söyleme geleneğini yoğun biçimde etkilemektedir.
|
