Adı Mehmed'dir. Doğumu, değişik yerlere bağlanmakla birlikte, kuvvetli bir ihtimalle İstanbulludur. Yüzyılın ortalarındaki mecmualarda şiirlerinin görülmesinden yola çıkan araştırmacılar doğum tarihi olarak yüzyılın ilk çeyreğinden biraz sonrasını ileri sürmektedirler.

Onun, İstanbul ve Bursa'daki divan katipliklerini, imparatorluğun diğer büyük memleketlerinde de kısa aralıklarla yürüttüğüne bakılırsa medrese tahsili gördüğü anlaşılmaktadır. Aruz ile yazdığı şiirlerindeki söyleyiş de bunun başka bir delildir. Ölümü 1127/1715 'ten sonradır.

Şükrü Elçin, bazı şiirlerinde geçen Hacı Bektaş adını, onun Hacı Bektaş Veli'ye intisabından çok bir Bektaşi muhibbi olmasının işareti olarak kabul eder.

Tameşvarlı İbrahim Naimeddin'in Hadikatü'ş Şüheda ve Müstakimzade'nin Tuhfe-i Hattatin adlı eserinde adı geçmektedir. Musiki ile de ilgilenmiş olan Gevheri'nin kendi adını taşıyan bir de hava vardır.

Aruz ile yazdığı şiirlerinde başta Fuzuli olmak üzere klasik şairlerimizin tesiri görülür. Yüzyılın başlıca adlarından biri olmasında, belki de, aruz veznini hece vezni kadar başarılı bir şekilde kullanan ender şairlerden biri olmasını da rolü vardır.

Usta bir aşık olması, onun sevilip örnek alınmasına vesile olmuştur. Pek az aşığa nasip olan bir husus da, sadece onun şiirlerine yer veren bir mecmuanın bulunmasıdır.

Şiirleri arasında çeşitli tarihi olaylara yer verenler de vardır. Avusturya'ya karşı açılan 1663 ve 1689 seferleri için söylediği şiirlerini bu arada sayabiliriz.

Şairname'lerden sadece Gubari'de adı geçmektedir; Sun'i ve Hızri'de ise Cevheri adıyla kayıtlı olan şairin Gevheri olması muhakkaktır.




Eserlerinden bazıları:

1
Ela gözlü nazlı dilber
Seni kandan sakınurum
Kandan değil hey efendim
Seni candan sakınurum

O yana bu yana bakma 
Beni ateşlere yakma 
Elini koynuna sokma 
Seni senden sakınurum

Gevheri der ben bir merdim 
Yüreğimden çıkmaz derdim 
Sen bir kuzu ben bir kurdum 
Seni benden sakınurum


2
Dost bağının meyveleri erişti
Ayva benim alma benim nar benim 
Çeşmim yaşı ummanlara karıştı 
Cefakarım sitemkarım var benim

Yedi derya boz-bulanık selinden 
Halk-ı alem aciz kaldı dilimden
Ben bülbülüm ayrı düştüm gülümden 
Efgan benim matem benim zar benim

Mail oldum kisvesine tacına
Bend olmuşum siyah zülfü ucuna 
Mansur gibi asılırım saçına
Kakül benim, perçem benim dar benim

Gevheri der kime gönül katayım 
Gevherimi nadanlara satayım
Dost bağında bülbül gibi öteyim 
Gülşen benim güller benim har benim


3
Şunda bir güzele gönül düşürdüm 
Öpmeli kocmalı değmeli değil
Aşkın deryasını boydan aşırdım 
Karadır gözleri sürmeli değil

Dilber senin ile yiyüp içmedim
Yiyüp içüp ak göğsünü açmadım
Fırsat elde iken bel in koçmadım 
Beni öldürmeli döğmeli değil

Dilber haram olup yola durmuşsun 
CeIlad olup cana başa kıymışsın 
Kuzum bu gün al hareler giymişsin 
Göğsü sıra sıra düğmeli değil

Gevheri der yola durur varırlar 
Adam öldürürler kana girerler
Çok güzeller gördüm zekat verirler 
Zekatsız dilberi sevmeli değil